عبدالرب رسول سیاف، از چهره‌های برجسته جهادی و سیاسی افغانستان، در چهارمین سالگرد بازگشت طالبان به قدرت اظهار داشت که «زمینه‌های سقوط طالبان آماده شده است». اظهارات سیاف، که پیشتر نیز از سوی برخی دیگر از سیاستمداران و نخبگان خارج‌نشین افغانستان مطرح شده بود، ضرورت بررسی دقیق وضعیت کنونی این کشور را برجسته می‌کند.
نگاهی به روندهای منطقه‌ای و بین‌المللی، تصویری متفاوت از آنچه سیاف ادعا می‌کند، ارائه می‌دهد. در ماه‌های اخیر، نشانه‌های واضحی از گسترش تعاملات برخی کشورهای منطقه و فرامنطقه با طالبان مشاهده شده است. روسیه پیشتر حکومت طالبان را به رسمیت شناخته و چند روز پیش برخی مقامات اروپایی نیز بر ضرورت گشودن باب گفتگو و تعامل با این گروه سخن گفته‌اند.
علاوه بر این، سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های طالبان در بسیاری از کشورها عملاً فعالیت دارند، هرچند به طور رسمی طالبان را به رسمیت نشناخته‌اند. این گسترش تعاملات و مواضع نرم جامعه جهانی نسبت به طالبان، نشان‌دهنده تغییر تدریجی در موازنه قدرت به نفع این گروه است. چنین روندی، برخلاف ادعای سیاف، بیانگر تقویت موقعیت طالبان در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود.
در حوزه داخلی نیز، شرایط آنگونه که سیاف توصیف می‌کند نیست. هرچند مردم افغانستان با فقر شدید، بیکاری گسترده و دیگر معضلات اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اما هیچ نشانه‌ای از خیزش‌ها و قیام‌های عمومی علیه طالبان مشاهده نمی‌شود. مردم از ترس بدتر شدن وضعیت و عدم وجود چشم‌انداز روشن، ترجیح می‌دهند با همین شرایط سخت زندگی کنند تا تاوان سنگین‌تری بپردازند.
سومین عاملی که ممکن است برای سقوط طالبان تأثیرگذار باشد، اختلافات و شکاف‌های داخلی این گروه است. با این حال، این موضوع نیز چندان مشهود نیست و طالبان علی‌رغم اختلافات جزئی، در برابر مخالفان خود اتحاد گروهی قابل توجهی حفظ کرده‌اند. این انسجام داخلی، یکی دیگر از عوامل تقویت کننده موقعیت آنهاست.
بررسی همه‌جانبه شرایط موجود نشان می‌دهد که سخنان سیاف و دیگر رهبران سیاسی در تبعید، تا حد زیادی بر خوش‌بینی‌های بی‌پایه استوار است. این تحلیل‌ها بیشتر ناشی از آرزوی تغییر وضعیت موجود است تا بر اساس واقعیات عینی کشور. درحالی‌که انتظار سقوط سریع طالبان ممکن است برای مخالفان آنها دلچسب باشد، اما شواهد موجود حاکی از تقویت تدریجی موقعیت این گروه در عرصه‌های داخلی و خارجی است.
شرایط کنونی افغانستان نشان می‌دهد که ادعای سیاف مبنی بر فراهم شدن مقدمات سقوط طالبان، فاصله قابل توجهی با واقعیات عینی دارد. این تحلیل بیشتر ناشی از آرزومندی برای تغییر وضعیت موجود است تا مبتنی بر شواهد ملموس و قابل اتکا. بنابراین، برخلاف ادعای سیاف، شرایط فعلی حاکی از تداوم قدرت طالبان و عدم وجود تهدیدات جدی برای بقای این گروه در قدرت محسوب می‌شود.
محمد امین کریمی-خبرگزاری معمار
