گزارش اخیر موسسه اقتصاد و صلح (IEP) در شاخص جهانی تروریزم (GTI) تصویری نگران‌کننده از وضعیت امنیتی پاکستان ارائه می‌دهد.
بر اساس این گزارش، پاکستان در سال‌های اخیر با افزایش ۴۵ درصدی حملات تروریستی مواجه شده و با ثبت ۱,۰۸۱ کشته در سال ۲۰۲۳، پس از بورکینافاسو در افریقا به دومین کشور آسیب‌دیده از تروریزم در جهان تبدیل شده است.
در این سوی دیگر، افغانستان پس از تسلط دوباره طالبان در اوت ۲۰۲۱، با حذف حملات این گروه از آمار تروریستی، شاهد کاهش نسبی فعالیت‌های تروریستی و بهبود جایگاه خود به رتبه نهم در این شاخص بوده است.
این تضاد آشکار نه‌تنها ناکارآمدی سیاست‌های امنیتی اسلام‌آباد را برجسته می‌کند، بلکه پرسش‌هایی جدی درباره نقش رویکردهای مداخله‌جویانه و دوگانه پاکستان در منطقه، به‌ویژه در قبال افغانستان، مطرح می‌سازد.
ریشه‌های بحران کنونی پاکستان را می‌توان از زاویه‌ای در سیاست‌های خارجی این کشور بررسی کرد. در واقع، حمایت تاریخی اسلام‌آباد از گروه‌های تندرو طی نیم قرن گذشته، به‌عنوان ابزاری استراتژیک برای پیشبرد اهداف منطقه‌ای این کشور طراحی شده بود.
با این حال، این رویکرد اکنون به تهدید داخلی آن کشور تبدیل شده است. تحریک طالبان پاکستان (TTP)، که از سال ۲۰۰۷ به یکی از چالش‌های اصلی امنیتی این کشور بدل شده، پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، فعالیت‌های خود را تشدید کرده است.
در مقابل، ثبات نسبی در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، دست‌کم در حوزه کاهش حملات داخلی، قابل توجه بوده است. اگرچه تهدید داعش شاخه خراسان (IS-K) همچنان در این کشور باقی است، اما حذف درگیری‌های گسترده با طالبان به بهبود جایگاه افغانستان در شاخص کمک کرده است.
ناکامی استراتژی اسلام‌آباد در برخورد با تروریزم
تحول فوق، ادعاهای مکرر پاکستان مبنی بر سرچشمه گرفتن مشکلاتش از کابل را زیر سوال می‌برد. پاکستان مدت‌هاست که مدعی است مخفیگاه‌های TTP در خاک افغانستان قرار دارند و حتی در در سال روان شمسی حملات هوایی به ولایت‌های پکتیکا و خوست انجام داد که به کشته شدن غیرنظامیان منجر شد.
با این حال، این اقدامات نه‌تنها بحران را کاهش نداده، بلکه روابط دو کشور را تیره‌تر کرده و ناکارآمدی راهبرد نظامی پاکستان را آشکار ساخته است.
اگرچه نمی‌توان همه مشکلات پاکستان را به سیاست‌های منطقه‌ای آن تقلیل داد. ضعف نهادهای داخلی، فساد گسترده، و ناتوانی در مدیریت مناطق قبیله‌ای مانند خیبرپختونخواه نیز به تشدید بحران جاری آن کشور کمک کرده‌اند.
گزارش تازه موسسه اقتصاد و صلح اما حاوی هشدار جدی به اسلام‌آباد است و این نکته را گوشزد می‌کند که ادامه سیاست‌های شکست‌خورده گذشته، از جمله حمایت ضمنی از گروه‌های تندرو و عدم بازنگری و اصلاح سیاست‌های خارجی در قبال افغانستان، می‌تواند به تشدید بحران امنیتی در آن کشور منجر شود.
افزایش فعالیت شبه‌نظامیان، تنش‌های مرزی رو به رشد، و ناکامی در جلب اعتماد همسایگان، همگی بازتابی از باتلاقی است که پاکستان در ایجاد آن نقش داشته است.
به این ترتیب، اگر اسلام‌آباد نتواند با پذیرش مسئولیت اشتباهات خود و اتخاذ سیاستی شفاف و مسئولانه، عمل کند، نه‌تنها از بحران کنونی رهایی نخواهد یافت، بلکه ممکن است شاهد وخامت بیشتر اوضاع امنیتی و اقتصادی خود باشد. ثبات نسبی افغانستان، با وجود همه کاستی‌هایش، نشان می‌دهد که تمرکز بر مدیریت داخلی می‌تواند کلیدی برای غلبه بر بحران باشد؛ درسی که به نظر می‌رسد پاکستان هنوز آن را نیاموخته است.
