یوناما در گزارش سهماهه خود اعلام کرده که فضای فعالیت برای رسانههای خصوصی در افغانستان همچنان رو به محدود شدن است. بحران اقتصادی، قطع کمکهای مالی و محدودیتهای حکومتی طالبان باعث توقف فعالیت برخی رسانهها یا کاهش شدید نیروهای آنها شده است. در برخی ولایات پخش تصاویر موجودات زنده ممنوع و برنامههای سیاسی تعلیق شدهاند. تحلیلگران پیش از حضور در رسانهها باید مجوز بگیرند و نظارت بر شبکههای اجتماعی افزایش یافته است. شماری از خبرنگاران بازداشت یا تحت تهدید قرار گرفتهاند و برخی رسانهها تعطیل شدهاند. طالبان حتی قانونی برای تنظیم گردهماییهای شاعران و دستورالعملی برای محدود کردن انتشار محتوای سیاسی تصویب کرده است. این روند نگرانیها درباره سرکوب آزادی بیان و حقوق اساسی را افزایش داده است.
چهارسال از بازگشت طالبان به قدرت میگذرد و در این مدت، آزادی بیان و فعالیت رسانهها در افغانستان نه تنها بهبود نیافته، بلکه بهشکلی نظاممند و تدریجی محدودتر شده است. طالبان از همان روزهای نخست، رویکردی کنترلی و امنیتمحور نسبت به رسانهها اتخاذ کردند؛ اما اکنون با وضع قوانین و مقررات تازه، این رویکرد به یک سیاست رسمی و فراگیر تبدیل شده است.
رسانهها در هر جامعه، چشم و گوش مردماند؛ وظیفهشان اطلاعرسانی دقیق، شفاف و بیطرفانه و نقد قدرت است تا مانع انحراف حاکمیت از مسیر مسئولیتپذیری شوند. اما در افغانستان امروز، این نقش حیاتی بهشدت تضعیف شده است. طالبان با ابزارهایی چون الزام به اخذ مجوز برای هر تحلیل یا محتوای سیاسی، محدودیت در موضوعات قابل پوشش، و تهدید و بازداشت خبرنگاران، عملاً رسانهها را از مسیر نقد و روشنگری به مسیر سکوت و تبلیغات یکطرفه سوق میدهند.
از سوی دیگر، بحران اقتصادی و قطع کمکهای بینالمللی، فشار مضاعفی بر رسانهها وارد کرده است. بسیاری از رسانههای خصوصی، حتی اگر بخواهند مستقل بمانند، با کاهش منابع مالی و اخراج گسترده کارکنان مواجهاند؛ و این وضعیت، استقلال رسانهای را بیش از پیش به خطر میاندازد.
چهارسالگی حکومت طالبان بهجای آنکه نشانی از بلوغ سیاسی و پذیرش تنوع دیدگاهها باشد، به دورهای از تثبیت کنترل، سرکوب صداهای مخالف و مهندسی افکار عمومی تبدیل شده است. اگر این روند ادامه یابد، رسانههای افغانستان یا بهکلی خاموش خواهند شد یا به ابزارهایی برای بازتولید روایت رسمی حکومت بدل میشوند؛ روایتی که نقد و پرسشگری در آن جایی ندارد.
آزادی رسانه نه یک امتیاز لوکس، بلکه ضرورت حیاتی برای سلامت جامعه است. حذف این آزادی، جامعه را از حقیقت محروم میسازد و حاکمیت را از پاسخگویی بینیاز میکند. امروز، افغانستان بیش از هر زمان دیگر نیازمند رسانههای آزاد، مستقل و جسور است؛ رسانههایی که در برابر فشار بایستند و رسالت خود را در خدمت آگاهی مردم و دفاع از حقیقت حفظ کنند.
