پایگاه هوایی بگرام با تاریخچه‌ای غنی و پر فراز و نشیب، از زمان ساخت توسط شوروی تا تبدیل شدن به مرکز عملیات آمریکا و ناتو، نقش مهمی در تحولات نظامی و سیاسی افغانستان ایفا کرده است. این پایگاه که روزگاری نماد حضور نظامی خارجی بود، اکنون تحت کنترل طالبان قرار دارد و آینده آن همچنان موضوع گمانه‌زنی‌های جهانی است.
پایگاه بگرام کجاست؟ پایگاه بگرام در کدام ولایت افغانستان است؟
پایگاه هوایی بگرام در ولسوالی بگرام، ولایت پروان، در حدود ۱۱ کیلومتری جنوب غربی شهر چاریکار و ۵۰ کیلومتری شمال کابل واقع شده است. این پایگاه در ارتفاع ۱,۴۹۲ متری از سطح دریا و در نزدیکی کوه‌های برف‌پوش قرار دارد. موقعیت استراتژیک پایگاه بگرام، آن را به مرکزی کلیدی برای عملیات نظامی در شمال کابل و منطقه پنجشیر تبدیل کرده بود. این پایگاه در دهه ۱۹۵۰ توسط اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد و از آن زمان نقش مهمی در تاریخ نظامی افغانستان ایفا کرده است.
مساحت میدان هوایی بگرام
پایگاه هوایی بگرام با مساحتی حدود ۷۷ کیلومتر مربع (۳۰ مایل مربع)، یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی افغانستان است.
این پایگاه دارای دو باند پرواز است:
- باند اصلی با طول ۳,۶۰۲ متر و عرض ۴۶ متر، مناسب برای هواپیماهای بزرگ مانند لاکهید مارتین سی-۵ گلکسی
- باند دوم با طول ۲,۹۵۳ متر و عرض ۲۶ متر
میدان هوایی بگرام همچنین شامل سه آشیانه بزرگ، یک برج کنترل، چندین ساختمان پشتیبانی، بیش از ۱۳ هکتار فضای پرواز و ۱۱۰ محل استقرار هواپیما است. این زیرساخت‌های پیشرفته، پایگاه بگرام را به یک مرکز استراتژیک برای عملیات نظامی و لجستیکی تبدیل کرده بود.
وضعیت فعلی پس از اخراج سربازان آمریکا از پایگاه هوایی بگرام | آیا طالبان پایگاه بگرام را تحویل آمریکا می دهند؟
پایگاه هوایی بگرام، یکی از کلیدی‌ترین پایگاه‌های نظامی در افغانستان، در تاریخ ۲ ژوئیه ۲۰۲۱ (۱۱ تیر ۱۴۰۰) به‌طور کامل از حضور نیروهای آمریکایی و ناتو تخلیه شد. این پایگاه که در اوج فعالیت خود میزبان حدود ۱۰۰,۰۰۰ سرباز بود، به‌صورت شبانه و بدون اطلاع قبلی به نیروهای افغان واگذار شد. ژنرال میرعبدالله کوهستانی، فرمانده جدید پایگاه، اعلام کرد که تنها چند ساعت پس از خروج، در حدود ساعت ۷ صبح، از این موضوع مطلع شدند. خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه هوایی بگرام، به‌عنوان بخشی از برنامه جو بایدن برای پایان حضور نظامی آمریکا در افغانستان تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱، نقطه عطفی در تاریخ این پایگاه بود.
اظهارات ترامپ درباره بگرام در سال ۲۰۲۵
ترامپ برای بار سوم از طالبان خواست پایگاه بگرام را پس دهد
ترامپ: بگرام باید به آمریکا بازگردد | اهمیت بگرام برای آمریکا
۲۰ سپتامبر ۲۰۲۵ (۳۰ شهریور ۱۴۰۴) ترامپ خواهان بازپسگیری پایگاه بگرام از طالبان شده و هشدار داد در غیراین صورت اتفاقات بدی خواهد افتاد. او دلیل این اقدام را نزدیکی بگرام به مراکز هسته‌ای چین اعلام کرد. طالبان به اظهارات ترامپ واکنش محتاطانه‌ای نشان داد. دونالد ترامپ بار دیگر خواستار بازگرداندن پایگاه هوایی بگرام در افغانستان به ایالات متحده شد و این درخواست را با “تهدیدی مبهم” علیه گروه طالبان بیان کرد. رئیس جمهور آمریکا روز شنبه ۲۹ شهریور (۲۰ سپتامبر) در شبکه اجتماعی خود، “تروث سوشال” نوشت: «اگر افغانستان پایگاه هوایی بگرام را به سازندگانش، یعنی ایالات متحده آمریکا، بازنگرداند، اتفاقات بدی خواهد افتاد».
وضعیت بگرام تحت کنترل طالبان | سقوط بگرام
پس از خروج نیروهای آمریکایی در ژوئیه ۲۰۲۱، پایگاه هوایی بگرام به نیروهای امنیتی افغانستان واگذار شد. اما با پیشروی سریع طالبان، این گروه در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ کنترل پایگاه را به دست گرفت و هزاران زندانی، از جمله اعضای ارشد طالبان و القاعده، را از زندان این پایگاه آزاد کرد. در حال حاضر، طالبان کنترل کامل پایگاه بگرام را در اختیار دارند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، در واکنش به ادعاهای دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۵ درباره بازپسگیری پایگاه هوایی بگرام، این اظهارات را «خیال» خواند و تأکید کرد که هیچ توافقی برای واگذاری پایگاه به آمریکا یا چین وجود ندارد. همچنین، گزارش‌های مربوط به پرواز هواپیمای C-17 آمریکایی در حریم هوایی بگرام در سال ۲۰۲۵ تکذیب شد.
واکنش طالبان به تهدیدات ترامپ
حکومت طالبان، اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در مورد بازپس گرفتن پایگاه هوایی بگرام را رد کرد و می‌گوید که دو کشور باید بدون حضور نظامی آمریکا در افغانستان با یکدیگر تعامل کنند.
آقای ترامپ، روز گذشته (پنج شنبه ۲۷ شهریور/۱۸ سپتامبر) در نشستی خبری در بریتانیا گفت که آمریکا در تلاش است تا این پایگاه را به دلیل موقعیت استراتژیک آن که نزدیک به چین است، دوباره در اختیار بگیرد.
او گفت که پایگاه هوایی بگرام: «فقط یک ساعت با جایی که چین تسلیحات هسته‌ای خود را می‌سازد، فاصله دارد.»
اما یک مقام وزارت خارجه افغانستان در پستی در شبکه اجتماعی ایکس گفت که افغانستان و آمریکا باید بدون حضور نظامی آمریکا در این کشور با هم تعامل کنند.
زندان بگرام افغانستان
زندان پایگاه بگرام، که به «گوانتاناموی افغانستان» شهرت داشت، از سال ۲۰۰۱ برای نگهداری زندانیان طالبان و القاعده توسط نیروهای آمریکایی تأسیس شد. گزارش‌هایی از شکنجه و بدرفتاری در این بازداشتگاه، از جمله برهنه کردن زندانیان، ارعاب با سگ و بی‌احترامی به قرآن، جنجال‌های زیادی به دنبال داشت. در سال ۲۰۰۲، مرگ دو زندانی به دلیل شکنجه گزارش شد که خشم عمومی را برانگیخت. در سال ۲۰۱۳، کنترل زندان بگرام به دولت افغانستان واگذار شد، اما گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ نشان داد که این مرکز همچنان بیش از حد شلوغ بوده و از سلول‌های انفرادی برای اعمال فشار استفاده می‌شد. پس از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱، زندانیان این بازداشتگاه آزاد شدند.
«با توجه به تهدیدات اخیر ترامپ و واکنش طالبان، آینده پایگاه بگرام همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و ممکن است تحولات آن بار دیگر بر امنیت منطقه تأثیر بگذارد.»
(پرسش و پاسخ)
آیا آمریکا قصد بازگشت به بگرام را دارد؟
چرا ترامپ به بگرام اهمیت می‌دهد؟
طالبان چه واکنشی به تهدیدات ترامپ نشان داد؟