پایگاه هوایی بگرام با تاریخچه‌ای غنی و پر فراز و نشیب، از زمان ساخت توسط شوروی تا تبدیل شدن به مرکز عملیات آمریکا و ناتو، نقش مهمی در تحولات نظامی و سیاسی افغانستان ایفا کرده است. این پایگاه که روزگاری نماد حضور نظامی خارجی بود، اکنون تحت کنترل طالبان قرار دارد و آینده آن همچنان موضوع گمانه‌زنی‌های جهانی است.
پایگاه بگرام کجاست؟ پایگاه بگرام در کدام ولایت افغانستان است؟
پایگاه هوایی بگرام در ولسوالی بگرام، ولایت پروان، در حدود ۱۱ کیلومتری جنوب غربی شهر چاریکار و ۵۰ کیلومتری شمال کابل واقع شده است. این پایگاه در ارتفاع ۱,۴۹۲ متری از سطح دریا و در نزدیکی کوه‌های برف‌پوش قرار دارد. موقعیت استراتژیک پایگاه بگرام، آن را به مرکزی کلیدی برای عملیات نظامی در شمال کابل و منطقه پنجشیر تبدیل کرده بود. این پایگاه در دهه ۱۹۵۰ توسط اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد و از آن زمان نقش مهمی در تاریخ نظامی افغانستان ایفا کرده است.
مساحت میدان هوایی بگرام
پایگاه هوایی بگرام با مساحتی حدود ۷۷ کیلومتر مربع (۳۰ مایل مربع)، یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی افغانستان است.
این پایگاه دارای دو باند پرواز است:
- باند اصلی با طول ۳,۶۰۲ متر و عرض ۴۶ متر، مناسب برای هواپیماهای بزرگ مانند لاکهید مارتین سی-۵ گلکسی
- باند دوم با طول ۲,۹۵۳ متر و عرض ۲۶ متر
چرا بگرام همیشه اشغال شد؟
میدان هوایی بگرام همچنین شامل سه آشیانه بزرگ، یک برج کنترل، چندین ساختمان پشتیبانی، بیش از ۱۳ هکتار فضای پرواز و ۱۱۰ محل استقرار هواپیما است. این زیرساخت‌های پیشرفته، پایگاه بگرام را به یک مرکز استراتژیک برای عملیات نظامی و لجستیکی تبدیل کرده بود.
وضعیت فعلی پس از اخراج سربازان آمریکا از پایگاه هوایی بگرام
پایگاه هوایی بگرام، یکی از کلیدی‌ترین پایگاه‌های نظامی در افغانستان، در تاریخ ۲ ژوئیه ۲۰۲۱ (۱۱ تیر ۱۴۰۰) به‌طور کامل از حضور نیروهای آمریکایی و ناتو تخلیه شد. این پایگاه که در اوج فعالیت خود میزبان حدود ۱۰۰,۰۰۰ سرباز بود، به‌صورت شبانه و بدون اطلاع قبلی به نیروهای افغان واگذار شد. ژنرال میرعبدالله کوهستانی، فرمانده جدید پایگاه، اعلام کرد که تنها چند ساعت پس از خروج، در حدود ساعت ۷ صبح، از این موضوع مطلع شدند. خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه هوایی بگرام، به‌عنوان بخشی از برنامه جو بایدن برای پایان حضور نظامی آمریکا در افغانستان تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱، نقطه عطفی در تاریخ این پایگاه بود.
وضعیت بگرام تحت کنترل طالبان
پس از خروج نیروهای آمریکایی در ژوئیه ۲۰۲۱، پایگاه هوایی بگرام به نیروهای امنیتی افغانستان واگذار شد. اما با پیشروی سریع طالبان، این گروه در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ کنترل پایگاه را به دست گرفت و هزاران زندانی، از جمله اعضای ارشد طالبان و القاعده، را از زندان این پایگاه آزاد کرد. در حال حاضر، طالبان کنترل کامل پایگاه بگرام را در اختیار دارند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، در واکنش به ادعاهای دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۵ درباره بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام، این اظهارات را «خیال» خواند و تأکید کرد که هیچ توافقی برای واگذاری پایگاه به آمریکا یا چین وجود ندارد. همچنین، گزارش‌های مربوط به پرواز هواپیمای C-17 آمریکایی در حریم هوایی بگرام در سال ۲۰۲۵ تکذیب شد.
زندان بگرام افغانستان
زندان پایگاه بگرام، که به «گوانتاناموی افغانستان» شهرت داشت، از سال ۲۰۰۱ برای نگهداری زندانیان طالبان و القاعده توسط نیروهای آمریکایی تأسیس شد. گزارش‌هایی از شکنجه و بدرفتاری در این بازداشتگاه، از جمله برهنه کردن زندانیان، ارعاب با سگ و بی‌احترامی به قرآن، جنجال‌های زیادی به دنبال داشت. در سال ۲۰۰۲، مرگ دو زندانی به دلیل شکنجه گزارش شد که خشم عمومی را برانگیخت. در سال ۲۰۱۳، کنترل زندان بگرام به دولت افغانستان واگذار شد، اما گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ نشان داد که این مرکز همچنان بیش از حد شلوغ بوده و از سلول‌های انفرادی برای اعمال فشار استفاده می‌شد. پس از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱، زندانیان این بازداشتگاه آزاد شدند.
