نگاهی به عوامل دخیل در سیر نزولی اعتبار پاسپورت افغانستان

طی چند سال متوالی پاسپورت افغانستان عنوان بی‌ارزش‌ترین پاسپورت جهان را کسب می‌کند و در قهر جدول رتبه‌بندی جهانی پاسپورت سقوط می‌کند.

به تازگی هم در رده‌بندی که از سوی موسسه «هنلی» انجام شده، پاسپورت افغانستان پس از عراق و سوریه در ردیف پائین جدول قرار گرفته‌ و عنوان کم‌اعتبارترین پاسپورت جهان را از آن خود کرده است.

کشورهای سنگاپور و جاپان در ردیف اول و دوم عنوان با اعتبارترین پاسپورت جهان را کمایی کرده‌اند. به گفته منبع، دارندگان پاسپورت سنگاپور می‌توانند به ۱۹۵ مقصد از ۲۲۷ کشور و قلمرو در جهان بدون ویزه سفر کنند،‌ درحالی که دارندگان پاسپورت افغانستانی می‌توانند به ۲۶ کشور عمدتاً افریقایی بدون ویزه سفر کنند.

پس از سنگاپور، پاسپورت جاپان با سفر بدون ویزه به ۱۹۳ مقصد جهان در رده‌ی دوم و پاسپورت‌های فنلد، فرانسه، آلمان، ایتالیا، کوریای جنوبی و اسپانیا با سفر بدون ویزه به ۱۹۲ مقصد در جهان در رده‌ی سوم قرار دارند.

پاسپورت ایالات متحده امریکا هم با امتیاز سفر بدون ویزه به ۱۸۶ مقصد در جهان جایگاه نهم را در رده‌بندی شاخص پاسپورت هنلی به خود اختصاص داده است.

گفته شده که رتبه‌بندی تازه موسسه هنلی براساس اطلاعات سازمان حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی (IATA) انجام شده است.

سال گذشته نیز در رتبه بندی مشابه از سوی موسسه «نومد کاپیتالیست» پاسپورت یمن، عراق و افغانستان در قعر جدول قرار گرفته بود.

در رتبه بندی‌های فوق علاوه سفر بدون ویزا، عواملی نظیر مالیات، آگاهی جهانی افراد، توانایی داشتن تابعیت دوگانه و آزادی شخصی (آزادی مطبوعات، خدمت عسکری اجباری و غیره) مدنظر بوده است.

هرچند رتبه‌بندی‌های پاسپورت عمدتا بر عامل امکان سفر به کشورها بدون نیاز به ویزا متمرکز است، اما برخی منابع دیگر در این زمینه معتقدند که قدرت گذرنامه پیچیده‌تر از آن است که بتوان بر یکی دو عامل عمده تکیه کرد.

پاسپورت افغانستان هم درحالی به عنوان بی‌اعتبارترین پاسپورت جهان شناخته می‌شود که هم‌اکنون با گذشت بیش از سه سال در این کشور نظام مشروع بین‌المللی حاکمیت ندارد و تحریم‌های بین‌المللی نیز تعاملات آن را در سطح جهانی با دشواری‌های فراوان روبرو کرده است.

افزون بر این، در داخل افغانستان وضعیت حقوق بشری در سطح نامناسبی قرار دارد، مطبوعات و آزادی بیان با محدودیت‌های فراوان روبرو است و تهدید تروریزم و هراس‌افکنی نیز از دید جامعه جهانی در این جغرافیا همچنان پابرجا است.

این مسایل در تخریب وجهه سیاسی افغانستان در سطح جهانی و به تبع آن بی‌اعتباری پاسپورت به عنوان یک سند مهم مسافرتی-بین‌المللی تاثیرات قابل توجهی می‌تواند داشته باشد.

به نظر می‌رسد تا استقرار صلح و ثبات و ایجاد یک دولت مقتدر و مورد قبول جامعه جهانی در افغانستان و نیز ارتقای سطح کیفیت زندگی مردم، جایگاه سیاسی افغانستان و همچنان اعتبار پاسپورت آن همچنان در پایین‌ترین سطح قرار خواهد داشت.