سفر قریب‌الوقوع سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به افغانستان در شرایطی انجام می‌شود که روابط ایران و افغانستان، با وجود پیچیدگی‌ها و چالش‌های متعدد، وارد مرحله‌ای حساس و راهبردی شده است.
این سفر بیانگر عزم ایران برای پیشبرد دیپلماسی فعال و تعامل سازنده با همسایه شرقی خود است. ایران به عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر و تأثیرگذار در منطقه، تلاش می‌کند تا ضمن حفظ ثبات و امنیت منطقه‌ای، منافع مشترک اقتصادی و انسانی را تقویت کند.
ایران، به عنوان کشوری با مرزهای مشترک گسترده و پیوندهای تاریخی و فرهنگی با افغانستان، به‌خوبی درک می‌کند که بی‌ثباتی در این کشور می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای کل منطقه داشته باشد. از این رو، تعامل با حکومت طالبان، در راستای مدیریت چالش‌های مشترک و حفظ امنیت و منافع ملی، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. هرچند هیچ کشوری تاکنون طالبان را به رسمیت نشناخته، ایران از مسیر دیپلماسی فعال تلاش کرده است تا با استفاده از ابزارهای سیاسی و اقتصادی، ضمن کاهش آسیب‌ها، راه را برای گفتگوهای منطقه‌ای و بین‌المللی باز کند.
این سفر را می‌توان از چند زاویه کلیدی مورد بررسی قرار داد؛ همراهی هیئت اقتصادی و تجاری در این سفر نشان‌دهنده اهمیت ویژه توسعه روابط اقتصادی با افغانستان است. ایران، با تکیه بر توانمندی‌های زیرساختی و منابع خود، می‌تواند به شریکی قابل اعتماد برای افغانستان تبدیل شود. گسترش تبادلات تجاری، ضمن ارتقای معیشت مردم افغانستان، به تحکیم روابط دو کشور و ثبات اقتصادی منطقه کمک می‌کند.
ایران و افغانستان با چالش‌های مشابهی در زمینه تهدیدات تروریستی و امنیت مرزی مواجه‌اند. همکاری‌های امنیتی میان دو کشور، به‌ویژه در مدیریت مرزهای مشترک و مبارزه با گروه‌های افراطی، از اولویت‌های اصلی این سفر به شمار می‌رود. تعامل نزدیک با طالبان در این زمینه می‌تواند به تقویت امنیت منطقه‌ای و کاهش تهدیدات مشترک کمک کند.
با توجه به موج گسترده مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران، این مسئله به یکی از موضوعات حساس روابط دو کشور تبدیل شده است. ایران همواره با روحیه انسان‌دوستانه پذیرای مهاجران افغانستانی بوده، اما مدیریت این مسئله نیازمند همکاری دوجانبه و اقدامات عملی از سوی طالبان برای کاهش مهاجرت‌های غیرقانونی و بازگشت داوطلبانه مهاجران است.
جمهوری اسلامی ایران، ضمن پیشبرد روابط دیپلماتیک با طالبان، به‌خوبی آگاه است که حفظ منافع ملی و اصول اخلاقی باید همواره در اولویت باشد. ایران بارها بر ضرورت احترام به حقوق زنان و اقوام مختلف افغانستان و ایجاد حکومتی فراگیر تأکید کرده است. همکاری ایران با طالبان به معنای چشم‌پوشی از مسائل حقوق بشری نیست، بلکه فرصتی است برای انتقال پیام‌ها و تلاش برای ایجاد تغییرات مثبت در افغانستان.
تعامل ایران با حکومت طالبان می‌تواند الگویی برای سایر کشورها در مدیریت روابط با یک حکومت منزوی اما تأثیرگذار باشد. ایران نشان داده است که حتی در شرایط دشوار نیز می‌توان از طریق دیپلماسی فعال و تعامل سازنده، مسیرهایی برای کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای پیدا کرد.
در سفر وزیر خارجه ایران به افغانستان، فرصتی برای پیشبرد منافع مشترک اقتصادی و امنیتی و آزمونی برای دیپلماسی هوشمندانه و مسئولانه جمهوری اسلامی ایران است. ایران می‌تواند با تقویت روابط دوطرفه و تأکید بر اصول انسانی و اخلاقی، همزمان به امنیت و ثبات منطقه‌ای و حمایت از حقوق مردم افغانستان کمک کند.
این رویکرد، علاوه بر تقویت جایگاه ایران در منطقه، پیام روشنی به جامعه جهانی درباره تعهد ایران به صلح و عدالت ارسال خواهد کرد.
نویسنده: م. کهریزنوی