سفر پیش‌روی سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به افغانستان در حالی صورت می‌گیرد که روابط میان تهران و کابل وارد مرحله‌ای تازه ای شده است. این سفر نشان از تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای حفظ ثبات منطقه‌ای و تقویت همکاری‌های دوجانبه با افغانستان است.
ایران همواره با در نظر گرفتن اصول همسایگی خوب و منافع مشترک، به دنبال فراهم کردن فضای برای گفت‌وگوهای سازنده و گسترش همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و انسانی با کشورهای هم‌جوار بوده است.
پس از تحولات اخیر در افغانستان و به دست گرفتن قدرت توسط طالبان، ایران با رویکردی هوشمندانه و مسئولانه، تلاش کرده روابط خود را با این کشور به گونه‌ای مناسب مدیریت کند. اگرچه تا به امروز هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است، ایران با تأکید بر اهمیت ثبات منطقه‌ای و پیشگیری از بحران‌های انسانی گسترده، تعاملاتی بر پایه واقعیت‌های موجود برقرار کرده است. این سیاست، با وجود برخی چالش‌ها، به ایران این امکان را داده که نقشی مهم در مدیریت تحولات منطقه‌ای ایفا کند.
ایران به‌عنوان کشوری تأثیرگذار در منطقه، همواره طالبان را به تشکیل حکومتی همه‌شمول که نماینده تمامی اقوام و گروه‌های افغانستان باشد، توصیه کرده است. این توصیه نشان‌دهنده پایبندی جمهوری اسلامی ایران به اصول عدالت و حقوق بشر است. ایران بارها بر لزوم احترام به حقوق زنان و دختران تأکید کرده و نقض این حقوق را به‌عنوان چالشی جدی مطرح ساخته است. این موضع‌گیری‌ها بیانگر تعهد ایران به حمایت از ارزش‌های انسانی و ایجاد زمینه‌ای برای ثبات پایدار در افغانستان است.
سفر وزیر امور خارجه ایران به افغانستان را می‌توان از چند منظر کلیدی تحلیل کرد:
- همراهی هیئت اقتصادی و تجاری در این سفر نشان‌دهنده اهتمام جدی ایران به گسترش روابط اقتصادی با افغانستان است. جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از منابع و زیرساخت‌های قدرتمند، می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و معیشت مردم افغانستان کمک کند. این تعاملات همچنین به تقویت پیوندهای اقتصادی دو کشور و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید منجر خواهد شد.
- امنیت مرزهای مشترک یکی از مسائل محوری در روابط ایران و افغانستان است. جمهوری اسلامی ایران با تجربه‌های ارزشمند خود در مقابله با تروریسم و گروه‌های افراطی، آمادگی دارد تا با همکاری طالبان، به تأمین امنیت مرزها کمک کند و از وقوع تنش‌های احتمالی جلوگیری نماید.
- مسئله مهاجران افغانستانی یکی از چالش‌های مهم در روابط دو کشور است، ایران با پذیرش میلیون‌ها مهاجر افغانستانی، حسن همجواری خود را به اثبات رسانده است. این موضوع، با وجود فشارهای اقتصادی و اجتماعی بر ایران، همچنان در اولویت سیاست‌های انسانی و اخلاقی کشور قرار دارد.
- از وقت به قدرت رسیدن طالبان در دو سال نخست، برخی تنش‌های مرزی میان مرزبانان ایران و طالبان رخ داده است. با این حال، جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ رویکردی هوشمندانه و صبورانه، تلاش کرده تا این تنش‌ها را از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی مدیریت کند. این رفتار نشان‌دهنده تعهد ایران به حفظ صلح و ثبات منطقه‌ای و احترام به اصول حسن همجواری است.
ایران با دیپلماسی خردمندانه به طالبان یادآوری کرده است که به‌عنوان یک همسایه مهم و قابل‌اعتماد، نقش کلیدی در ثبات و توسعه افغانستان دارد. تجربه نشان داده است که سیاست‌های مخرب آمریکا و دیگر قدرت‌های خارجی در منطقه، تنها به تشدید بحران‌ها منجر شده است، اما ایران، برخلاف این قدرت‌ها، به دنبال حمایت از مردم افغانستان و ایجاد روابطی مبتنی بر احترام و منافع متقابل است.
دیپلماسی هوشمندانه و اخلاق‌مدار ایران در قبال افغانستان، الگویی برای مدیریت روابط با حکومتی است که در انزوای جهانی قرار دارد. ایران با تأکید بر حفظ منافع ملی و اصول انسانی، توانسته است نقشی مؤثر در تعاملات منطقه‌ای ایفا کند. این دیپلماسی نه تنها به تقویت روابط دوجانبه کمک می‌کند، بلکه پیام روشنی از حمایت ایران از صلح، عدالت و حقوق بشر به جامعه جهانی ارسال می‌کند.
سفر سید عباس عراقچی به افغانستان فرصتی برای پیشبرد منافع مشترک اقتصادی و امنیتی دو کشور است. جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از رویکردی متوازن و هوشمندانه، می‌تواند ضمن تقویت روابط با افغانستان، بر ضرورت تشکیل حکومتی فراگیر و احترام به حقوق بشر تأکید کند. این تعاملات سازنده، نه تنها به صلح و ثبات منطقه‌ای کمک می‌کند، بلکه نقش ایران را به‌عنوان یک بازیگر مسئول و تأثیرگذار در منطقه برجسته‌تر می‌سازد.
طالبان باید به اهمیت تشکیل حکومتی همه‌شمول که تمامی اقوام و گروه‌های افغانستان در آن حضور داشته باشند، توجه کند. این اقدام می‌تواند به تقویت همبستگی ملی و جلب اعتماد عمومی منجر شود. همچنین، طالبان باید از کشورهایی که حسن نیت خود را نسبت به مردم افغانستان نشان داده‌اند، قدردانی کرده و از فرصت‌هایی که برای توسعه و بازسازی کشور فراهم شده، به نحو احسن استفاده کند. در نهایت، کنار گذاشتن لجاجت و حرکت به سمت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، می‌تواند آینده‌ای بهتر برای افغانستان رقم بزند.
نویسنده: دکتر لنگرزاد
