در روزهای اخیر شایعات و گزارشهای ضد و نقیضی از برخی منابع پاکستانی مبنی بر ورود احتمالی نظامیان آن کشور به دهلیز واخان در شمالشرق افغانستان به گوش میرسد.
همزمان با این شایعات، مسئولان محلی طالبان در ولایت بدخشان که گذرگاه واخان در آن موقعیت دارد، گزارشها درباره ورود نظامیان پاکستانی به این دهلیز را رد کرده و گفتهاند نیروهای این گروه برای دفاع از تمامیت ارضی کشور آمادگی کامل دارد.
از سوی هم گزارشهای تایید ناشده درباره اعزام شماری از نظامیان طالبان به واخان نیز به این شایعات بیشتر دامن زده و شماری از شهروندان افغانستان در فضای مجازی نسبت به تحرکات احتمالی پاکستان در این منطقه ابراز نگرانی کردهاند.
هرچند هیچگونه اطلاعات موثقی هنوز در دست نیست که که نشان دهد که آیا سربازان پاکستانی در این منطقه ورود کرده و یا در واکنش، نظامیان طالبان هم به این منطقه گسیل شدهاند یا نه، اما با آن هم همین شایعات و گزارشهای ضد و نقیض یکبار دیگر باعث شد که موضوع واخان مورد توجه افکار عامه قرار گیرد.
دهلیز واخان با توجه به اهمیت جیواکونومیک و جیو استراتژیک آن یک کریدور حیاتی برای کشور به حساب میآید. این دهلیز افغانستان را از طریق زمینی مستقیما به چین وصل میکند و در دو سوی دیگر آن هم پاکستان و تاحیکستان موقعیت دارد که بزرگترین مساحت منطقۀ مذکور بین این کشورها حدود ۶۶ کیلومتر و کوچکترین آن حدود ۱۶ کیلومتر است.
اهمیت استراتژیک واخان همچنان باعث شده که این منطقه در محراق توجه مقامهای پاکستانی نیز باشد و برخی سیاستمداران آن کشور موضوع تصرف این شاهراه را به منظور اتصال زمینی پاکستان به آسیای میانه بارها مطرح کنند.
حکومت پاکستان با تسلط بر واخان میخواهد از یک طرف نقطه دسترسی افغانستان به چین را قطع کند و از سوی دیگر، آن کشور از این رهگذر در پی اتصال مستقیم به تاجیکستان و سایر کشورهای آسیای میانه است.
همزمان با شایعات درباره حضور نظامیان پاکستانی در واخان، در این سوی دیگر وزارت داخله طالبان از دیدار سراج الدین حقانی، سرپرست این وزارت با ژاو شینگ، سفیر چین در کابل خبر داده و گفته که دو طرف در مورد اهمیت استراتژیک دهلیز واخان گفتگو کردهاند.
این شاهراه از آنجایی که نقطه وصل مستقیم افغانستان به چین است از زوایای گوناگون حائز اهمیت است. با ایجاد سرکهای معیاری و تقویت ترانزیت در این منطقه، افغانستان از طریق چین به عنوان دومین اقتصاد دنیا پس از امریکا، بخش عمده تجارت خود را رونق خواهد داد و در ابعاد دیگر، افزایش روابط تجاری بین آسیای مرکزی و جنوبی از طریق این دهلیز هم در بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان تاثیرگذار خواهد بود. البته رسیدن به این مرحله، نیازمند اقدامات و سیاستهای فعالانه کابل است که در هماهنگی و تعامل با چین امکان تحقق آن فراهم خواهد شد.
ضعف حکومتها و بیثباتی در افغانستان اما باعث شده که از مزیت تجاری و بینالمللی این دهلیز تاهنوز هیچگونه استفادهای صورت نگیرد و کشور چین هم تمایلی چندان به گشایش آن نداشته باشد.
اکنون حکومت طالبان اگر بتواند با یک دیپلماسی فعال اعتماد کشور چین را برای گشایش این دهلیز جلب کند و سرمایه گذاری لازم در این جهت صورت گیرد، بدون شک دریچه جدید و حیاتی برای گسترش روابط تجاری افغانستان با چین و سایر کشورهای منطقه از این طریق باز خواهد شد.
گذرگاه واخان که آسیای جنوبی را به آسیای میانه پیوند میدهد پیش از این هم مورد توجه پاکستان بوده و گفته میشود در زمان حکومت حامد کرزی، مقامات آن کشور از کابل خواسته بودند که با گشایش یک مسیر ترانزیتی پاکستان با آسیای میانه از این طریق موافقت کند، اما از سوی حکومت وقت کابل پذیرفته نشد.
با توجه به سیاستهای منفی پاکستان در قبال افغانستان و همین طور اقدامات احتمالی آن کشور در پیشروی به سمت دهلیز واخان، استقرار نظامیان و تقویت استحکامات افغانستان هم در این بخش اکنون بیش از هر زمانی ضروری به نظر میرسد.
گفتنی است بحث حفظ حاکمیت ارضی یک مسئولیت و مکلفیت مهم و اساسی هر حکومت است و با این وصف اگر حکومت طالبان هم در جهت تامین امنیت واخان و حفظ قلمرو سرزمینی آن به صورت جدی، شفاف و قاطعانه عمل نکند، از یک سو فلسفه وجودی حکومت این گروه زیر سوال خواهد رفت و از سوی دیگر، انفعال سیاسی و نظامی طالبان در این امر، بدون شک به عنوان یک نقطه ضعف تاریخی ثبت کارنامه حکومت آنان خواهد شد.
