گزارش اخیر صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) نشان از عمق بحران انسانی دارد که کودکان افغانستان، بهویژه آنانی که از خانوادههای خود جدا شدهاند، با آن مواجه هستند. این کودکان که اغلب در جریان مهاجرتهای پرخطر تنها ماندهاند، با چالشهایی چون فقر، خشونت، و سوءاستفاده روبهرو بودهاند.
تلاشهای یونیسف برای بازگرداندن ۱۷ هزار و ۴۰۰ کودک به خانوادههایشان در سال ۲۰۲۴، اقدامی تحسینبرانگیز است که باید به دقت بررسی شود تا روشن شود چه میزان از این کمکها واقعاً به دست کودکان میرسد و چگونه میتوان حمایتها را تقویت کرد.
از منظر اخلاقی و دینی، حمایت از کودکان بیپناه و آسیبپذیر نه تنها یک وظیفه انسانی بلکه یک تکلیف شرعی است. دین اسلام نیز همواره بر حمایت از یتیمان و نیازمندان تأکید کرده است، در این راستا، هرگونه غفلت از حمایت کودکان بیسرپرست، خلاف اصول اسلامی و اخلاقی است.
طالبان بهعنوان گروهی که قدرت را در کشور در دست دارند، مسئولیت مستقیم در قبال رفاه کودکان دارند.
اما گزارشهای متعدد نشان میدهد که این گروه نه تنها برنامهای منسجم برای حمایت از کودکان بیسرپرست و زنان بیوه ندارد، بلکه با سیاستهای محدودکننده خود، از جمله ممانعت از کار زنان و ایجاد مانع در ارائه خدمات آموزشی و حمایتی، وضعیت را وخیمتر کردهاند.
این اقدامات طالبان نه تنها از منظر حقوق بشر بلکه از دیدگاه دینی نیز قابل پذیرش نیست. ممنوعیت اشتغال زنان باعث شده است مادران نتوانند نقش اقتصادی در خانواده ایفا کنند و کودکان بیپناهتر شوند. عدم توجه طالبان به حقوق کودکان، حتی ابتداییترین حقوق آنان، به وضوح خلاف آموزههای اسلامی است.
هرچند تلاشهای یونیسف شایان تقدیر است، اما باید به این نکته توجه کرد که کمکهای این سازمان تا چه حد مستقیماً به دست کودکان نیازمند میرسد. با وجود شفافیت نسبی، چالشهای اجرایی از جمله فساد محلی، مداخله گروههای مسلح، و محدودیتهای اجتماعی و فرهنگی، میتواند مانع از بهرهمندی کامل کودکان از این کمکها شود. بنابراین، لازم است نهادهای بینالمللی و محلی برای نظارت دقیقتر و اجرای شفافتر برنامهها همکاری کنند.
در نهایت، بحران کودکان افغانستان نیازمند توجه فوری و جدی جامعه جهانی، نهادهای حقوق بشری، و رهبران دینی و مدنی است. دین اسلام، اخلاق انسانی، و قوانین مدنی همه بر مسئولیت ما در قبال حمایت از کودکان تأکید دارند. سیاستهای محدودکننده طالبان که مانع از بهبود وضعیت کودکان میشود، بهشدت محکوم است. لازم است نهادهای بینالمللی مانند یونیسف به تقویت زیرساختها و شفافیت در کمکرسانی ادامه دهند و در عین حال فشارهای جهانی بر طالبان افزایش یابد تا به تعهدات اخلاقی و انسانی خود عمل کنند.
افزایش آگاهی عمومی، جلب حمایتهای بینالمللی، و همبستگی همهجانبه میتواند گامی مؤثر برای بهبود شرایط این کودکان آسیبپذیر باشد.
نویسنده: ز. نظری
