سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) در تازهترین نشست خود که در آستانه، پایتخت قزاقستان، برگزار شد، نگرانی عمیق خود را از وضعیت امنیتی و گسترش تهدیدات ناشی از حضور گروههای تروریستی در افغانستان ابراز کرد. این سازمان که متشکل از کشورهای روسیه، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس است، با وجود تعامل برخی از اعضای آن با گروه طالبان، از شرایط موجود در افغانستان احساس نارضایتی میکند؛ نارضایتیای که ریشه در عدم ثبات سیاسی، حضور گسترده گروههای افراطی و ضعف در حکومتداری طالبان دارد.
تعامل تاکتیکی با طالبان، که عمدتاً با هدف کنترل اوضاع و جلوگیری از گسترش بیثباتی به مناطق همجوار صورت گرفته است، نتوانسته نگرانیهای بنیادین کشورهای عضو امنیت جمعی را رفع کند. هرچند روسیه و برخی دیگر از اعضای این سازمان، با طالبان در حوزههایی محدود وارد مذاکره شدهاند، اما این رویکرد، نهتنها به معنای تأیید این گروه نیست، بلکه بیشتر اقدامی ناگزیر برای مدیریت موقتی بحران است. از سوی دیگر، حضور و فعالیت گروههای تروریستی نظیر داعش خراسان و القاعده در افغانستان، این کشور را به بستری خطرناک برای صدور بیثباتی به کشورهای آسیای مرکزی تبدیل کرده است.
گروه داعش خراسان، که در سالهای اخیر مسئولیت چندین حمله خونین در افغانستان و پاکستان را بر عهده گرفته، بهطور فزایندهای در تلاش است تا نفوذ خود را به مرزهای تاجیکستان، ازبکستان و حتی قزاقستان گسترش دهد. این تهدید برای کشورهای عضو، بهویژه تاجیکستان که مرز طولانی و نفوذپذیری با افغانستان دارد، به یک چالش امنیتی جدی تبدیل شده است. تاجیکستان از دیرباز افغانستان را نه صرفاً یک همسایه، بلکه یک منطقه ژئوپلیتیک حیاتی میبیند که هرگونه بیثباتی در آن میتواند بهسرعت امنیت داخلی این کشور را تحت تأثیر قرار دهد.
در کنار این تهدیدات، ناکامی طالبان در ایجاد یک حکومت فراگیر که بتواند تمامی اقوام و گروههای سیاسی افغانستان را نمایندگی کند، به بیثباتی داخلی این کشور دامن زده است. ساختار حکومت فعلی طالبان، که بر محور انحصارگرایی و حذف دیگر بازیگران سیاسی و قومی استوار شده، فضایی مناسب برای فعالیت و گسترش گروههای افراطی فراهم کرده است. این وضعیت، کشورهای منطقه را به این باور رسانده است که بدون ایجاد یک دولت همهشمول، امکان برقراری ثبات در افغانستان و به تبع آن، کاهش تهدیدات امنیتی در مرزهای مشترک وجود نخواهد داشت.
از همین رو، کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، در نشست اخیر خود بر ضرورت تقویت مرزها، افزایش همکاریهای امنیتی و اطلاعاتی و همچنین فشار بر طالبان برای تشکیل یک دولت فراگیر تأکید کردند. این کشورها بهخوبی دریافتهاند که امنیت پایدار در منطقه، تنها از طریق یک افغانستان باثبات و عاری از تهدیدات تروریستی میسر خواهد شد.
همچنین همکاری با جامعه بینالمللی، سازمان ملل و سایر نهادهای مرتبط برای مدیریت بحران افغانستان و اعمال فشار دیپلماتیک بر طالبان، بخشی از استراتیژی کلان این سازمان برای مهار تهدیدات فزاینده از ناحیه افغانستان است.
بنابر این اگرچه تعامل با طالبان بهعنوان یک واقعیت ژئوپلیتیک اجتنابناپذیر بهنظر میرسد، اما این تعامل تاکنون نتوانسته چشمانداز روشنی از آینده افغانستان و امنیت منطقه ترسیم کند. از این رو، کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی با نگاه به وضعیت پیچیده افغانستان و نقش کلیدی آن در معادلات امنیتی آسیای مرکزی، تلاش دارند تا از گسترش بیثباتی و ناامنی به مرزهای خود جلوگیری کنند و بهطور هماهنگ، راهکارهایی عملی برای مقابله با این تهدیدات اتخاذ نمایند.
