روز اول دسمبر به عنوان روز جهانی ایدز نام گذاری شده است. روز جهانی ایدز یادآور اهمیت همبستگی جهانی در مقابله با این بیماری است. این روز فرصتی برای آگاهی‌بخشی، کاهش تبعیض و حمایت از مبتلایان است تا با ارتقای سلامت عمومی، به آینده‌ای بدون ایدز نزدیک‌تر شویم.
ایدز (AIDS) یا نشانگان نقص ایمنی اکتسابی یکی از بیماری‌های ویروسی و جدی است که سیستم ایمنی بدن را به شدت تضعیف می‌کند. این بیماری توسط ویروس HIV ویروس نقص ایمنی انسانی ایجاد می‌شود که به سلول‌های ایمنی بدن، به‌ویژه لنفوسیت‌های T یا همان سلول‌های CD4، حمله کرده و قدرت دفاعی بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
ایدز در سه مرحله ظاهر می‌شود. مرحله اول، عفونت حاد است که چند هفته پس از ورود ویروس به بدن رخ می‌دهد و علائمی شبیه آنفولانزا، مانند تب، گلودرد، سردرد، خستگی شدید و تورم غدد لنفاوی را به همراه دارد. این علائم معمولاً پس از چند هفته از بین می‌روند و فرد ممکن است برای مدت طولانی هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. مرحله دوم، عفونت مزمن است که در آن ویروس به آرامی در بدن تکثیر می‌شود و سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، اما معمولاً بدون علامت است. در نهایت، اگر HIV درمان نشود، بیماری وارد مرحله پیشرفته یا همان ایدز می‌شود که با کاهش شدید ایمنی، فرد را در معرض عفونت‌ها و بیماری‌های فرصت‌طلبی مانند سل، ذات‌الریه و سرطان‌های مرتبط قرار می‌دهد.
پیشرفت بیماری به تدریج رخ می‌دهد و بدون درمان، منجر به مرگ بیمار می‌شود. ایدز علاوه بر پیامدهای جسمانی، اثرات روانی و اجتماعی نیز به همراه دارد. کاهش کیفیت زندگی، ضعف جسمانی و افسردگی از جمله پیامدهای فردی این بیماری است. خانواده فرد مبتلا نیز از نظر اقتصادی و روانی تحت فشار قرار می‌گیرند و ممکن است با از دست دادن سرپرست یا نان‌آور خانواده روبه‌رو شوند. در سطح اجتماعی، ایدز به کاهش نیروی کار فعال، افزایش هزینه‌های بهداشتی و درمانی و افزایش تبعیض علیه مبتلایان منجر می‌شود.
در افغانستان، ایدز به‌عنوان یکی از چالش‌های بهداشتی مهم شناخته می‌شود. با وجود اینکه میزان شیوع ایدز در کشور، نسبت به برخی کشورهای دیگر کمتر است، اما عدم آگاهی عمومی، محدودیت در دسترسی به خدمات درمانی و وجود تبعیض اجتماعی، روند پیشگیری و درمان را با مشکلاتی مواجه کرده است. موارد ابتلا به‌ویژه در میان گروه‌های پرخطر مانند معتادان تزریقی، کارگران جنسی و مهاجران بازگشته از کشورهای دیگر گزارش شده است.
چالش‌های اصلی در افغانستان شامل نبود برنامه‌های جامع آموزشی برای آگاهی‌رسانی درباره ایدز، کمبود امکانات تشخیصی و درمانی و نگرش منفی جامعه نسبت به افراد مبتلا است. برای مقابله با این بیماری، باید بر پیشگیری از طریق آموزش عمومی، استفاده از وسایل محافظتی، انجام آزمایش‌های منظم و پیشگیری از انتقال ویروس از مادر به کودک تمرکز کرد. همچنین، درمان ضدویروسی (ART) می‌تواند به کنترل بیماری و افزایش طول عمر و کیفیت زندگی فرد کمک کند.
مشاوره و حمایت روانی از مبتلایان و تلاش برای کاهش تبعیض اجتماعی نیز نقش مهمی در بهبود وضعیت آنان دارد. حمایت‌های اجتماعی و فرهنگی از سوی حکومت، سازمان‌های بین‌المللی و جامعه مدنی می‌تواند روند مقابله با ایدز را تسریع کند. حاکمیت با تدوین سیاست‌های بهداشتی مناسب و افزایش بودجه سلامت، سازمان‌های بین‌المللی با تأمین داروها و برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخشی و جامعه مدنی با ایجاد گروه‌های حمایتی، می‌توانند در این مسیر گام‌های مؤثری بردارند.
ایدز تنها یک بحران بهداشتی نیست، بلکه آزمونی برای همبستگی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. با همبستگی و تلاش مشترک، می‌توان از گسترش این بیماری جلوگیری کرد و امید و زندگی را به جامعه بازگرداند. اگر جامعه و حکومت به‌طور هماهنگ برای مقابله با ایدز اقدام کنند، می‌توانند به بهبود سلامت عمومی و کاهش تبعات آن در جامعه کمک کنند.
