په افغانستان کې ټول شموله حکومتولۍ او راتلونکې ننګونې

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد په افغانستان کې د ټول شموله حکومت د جوړېدو په اړه د شانګهای د همکاریو سازمان د غړو هېوادونو د مشرانو وروستۍ څرګندونې ته په غبرګون کې څرګنده کړې، چې دا مسئله د افغانستان داخلي مسئله ده او نور هیوادونه باید په دې اړه له تبصرو ډډه وکړي. مجاهد زیاته کړه: د ټول شموله حکومت جوړول د افغانانو داخلي مسله ده. افغانستان په هره برخه کې چې ملي ګټې ورته اړتیا لري، پرېکړې کوي. د سیمې حکومتونه او همدارنګه د لرې او نږدې هېوادونه باید له افغانستان سره د خپلو اړیکو د تنظیم او د همکارۍ فضا رامنځته کولو په اړه خبرې وکړي. د سيمې له هېوادونو سره نړيواله هڅه دا ده چې په افغانستان کې داسې حکومت جوړ شي چې د افغانستان د ټولو خلکو په استازيتوب په بېلابېلو صحنو کې رسمي او د باور وړ څرګند شي. خو په دې اړه د نړیوالو له ټینګار سره سره د طالبانو له خوا کوم مثبت ځواب نه دی ورکړل شوی او په حقیقت کې نړیواله ټولنه له طالبانو سره د خبرو اترو په اړه په بې پرې توګه پاتې شوې ده. طالبان د ټول شموله حکومت موضوع خپله داخلي مسله ګڼي او له نورو هېوادونو یې غوښتي چې په دې چارو کې لاسوهنه ونه کړي. پوښتنه دا ده چې ایا د بشري حقونو مسله او د جامع حکومت جوړول یوازې داخلي مسله ده او نور باید په دې اړه تبصره او مداخله ونه کړي؟ د دولتونو تعامل د نړیوالو قوانینو او د هغوی د مشروعیت پر بنسټ ولاړ دی او د حکومتولۍ په جوړښت کې د خلکو د حقونو او مشارکت درناوی د دې تعامل له اړتیاوو څخه دی. نن ورځ د افغانستان خلک نه یوازې دا چې د حکومتولۍ په جوړښت کې برخه نه اخلي، بلکې د هېواد اداره هم د خلکو له خوا مشروعیت نه لري. ډېر ژر یا وروسته به د طالبانو حکومت په دې پوه شي چې د یوه ټول شموله حکومت جوړول یوه اصلي اړتیا ده. تېرو درېیو کلونو په ښکاره توګه وښوده چې طالبان نه دي بریالي شوي چې یو اړخیز سیاستونه پلي کړي او هېڅ هېواد یې په رسمیت نه دي پېژندلي. دا پیغام د طالبانو لپاره کافي دی چې د دوی کړنې د ملي حاکمیت او نړیوالو معیارونو خلاف دي. له همدې امله د حکومتولۍ په جوړښت کې د قومونو او اقلیتونو د استازو ګډون یوه مهم اړتیا ده.