په افغانستان کې د عدالت لپاره نړیواله غوښتنه

د نړیوالې جنایي محکمې د څارنوالۍ لخوا د طالبانو د مشرانو د نیولو امر د بشریت ضد جرمونو او جنسیتي توکمپالنې په تورونو صادرول په افغانستان کې د بشري حقونو د پراخو سرغړونو د مسؤل ګڼلو لپاره د نړیوالې مبارزې یو نوی پړاو دي. له هغه وخته چې طالبانو د هیواد کنټرول ترلاسه کړ، د ښځو، نجونو او جنسي لږکیو حقونه په کلکه محدود شوي دي، او د دې ډلې سختو پالیسیو افغان ټولنه د بشري حقونو ترټولو نا عادلانه حالت ته رسولې ده. د نړیوال حقونو د حیثیت د پیاوړتیا سربیره، دا عمل د بشري حقونو د ادارو، ټولنیزو غورځنګونو او حتی د مختلفو هیوادونو د چارواکو لخوا پراخ غبرګونونه راپارولي دي. د دې غوښتنې صادرول له څو اړخونو څخه څېړل کیدای شي. له قانوني پلوه، دا عمل د نړیوال جرم په توګه د جنسیت توکمپالنې پیژندلو په لور د لومړي ګام په توګه لیدل کیدای شي. د زده کړې، کارموندنې او ټولنیزو حقونو څخه د افغان ښځو محرومیت د دې تبعیضي پالیسۍ یوه څرګنده بیلګه ده، کوم چې د بشري حقونو د اسنادو پر بنسټ، د انسانیت پر وړاندې د جرم په توګه محاکمه کیدای شي. د دې اقدام سره، نړیواله جنایي محکمه نه یوازې د عدالت پر اهمیت ټینګار کوي، بلکې د سیستماتیک سرغړونو سره د مبارزې لپاره عملي حل لارې هم وړاندې کوي. له سیاسي پلوه، د طالبانو د مشرانو د نیولو غوښتنه په نړیواله کچه د دې ډلې د سیاسي دریځ لپاره پراخې اغیزې لري. طالبانو تل هڅه کړې چې په نړیواله ټولنه کې خپل مشروعیت ثابت کړي، خو دا ډول کړنې د دوی مشروعیت نور هم تر پوښتنې لاندې راولي. د طالبانو غبرګون، چې دا پریکړه یې باطله ګڼلې او د ملي ارزښتونو سره یې لاسوهنه بللې، د دې قضیې د سیاسي پایلو په اړه د دوی اندیښنه منعکسوي. په ورته وخت کې، د بشري حقونو سازمانونو او د نړیوالې جنایي محکمې د ځینو غړو هیوادونو ملاتړ د دې ډلې په وړاندې نړیواله اجماع پیاوړې کوي. له ټولنیز پلوه، دا عمل افغان ښځو او نجونو ته یو مثبت پیغام لیږي چې د دوی غږ نړیوالې ټولنې اوریدلی دی. د طالبانو له خوا پر ښځو او لږکیو لګول شوي محدودیتونه د دوی په مورال او راتلونکي باندې ویجاړونکي اغیز لري، خو دا ډول اقدامات کولای شي د قربانیانو په زړونو کې د عدالت لپاره هیله ژوندۍ وساتي. د بشري حقونو سازمانونو او د ښځو د حقونو غورځنګونو هم د دې اقدام هرکلی کړی او د دې حکم د پلي کولو پر اهمیت یې ټینګار کړی دی. له همدې امله، که نړیواله ټولنه د طالبانو د مشرانو د نیولو په اړه یوې اجماع ته ورسیږي، نو دا به د دې ډلې لپاره ژورې پایلې ولري. لومړی، طالبان به له سیاسي او ډیپلوماټیک پلوه لاهم منزوي شي، او نور هیوادونه به هم د دې ډلې په وړاندې بندیزونه او محدودیتونه ولګوي. دوهم، د طالبانو د کورني مشروعیت مسله به هم اغیزمنه شي. دریم، د طالبانو د مشرانو په حرکتونو نور محدودیتونه به د داخلي مدیریت او بهرنیو لوبغاړو سره د تعامل لپاره د دوی وړتیاوې کمې کړي، چې په ټولیز ډول به طالبان له ګڼو ننګونو سره مخ کړي.