د ژورنالیستانو ملي ورځ او په افغانستان کې د رسنیو نامناسب شرایط
د ژورنالیستانو د ملي ورځې په مناسبت، د افغانستان د ژورنالیستانو ملي شورا یوه اعلامیه خپره کړه چې په کې یې په افغانستان کې د رسنیو او معلومات رسولو د وضعیت په اړه خپله اندیښنه څرګنده کړه.
دغه سازمان ټینګار کوي چې د طالبانو له خوا لګول شوي محدودیتونه د رسنیو د آزاد فعالیت مخه نیولې او د خبریالانو اقتصادي او مسلکي ستونزې یې زیاتې کړې دي.
د دې سازمان په وینا، په افغانستان کې خبریالان د دندو محدودیتونو سربیره، له سختو اقتصادي او رواني فشارونو سره هم مخ دي.
ډیری رسنۍ د اقتصادي محدودیتونو او مالي ملاتړ نشتوالي له امله خپل فعالیتونه بند کړي دي، او ډیری خبریالان یا د خپل مسلک پریښودو ته اړ شوي دي یا تر امنیتي فشار لاندې دي.
سره له دې چې د طالبانو لومړنۍ ژمنې د بیان ازادۍ او رسنیو فعالیت ته د درناوي لپاره وې، خو اوسنی واقعیت د خبریالانو د حقونو د محدودیتونو، ځپلو او سرغړونو د زیاتوالي ښودنه کوي.
په افغانستان کې د خبریالانو لپاره یوه له اصلي ننګونو څخه د طالبانو له خوا پر وخت او شفافو معلوماتو ته د لاسرسي نشتوالی دی.
دا محدودیتونه نه یوازې ژورنالیزم ستونزمن کوي، بلکې د رسنیو او خبریالانو لپاره یې هم یو کړکېچ رامینځته کړی دی.
ډیری رسنۍ د دقیق او پر وخت راپور ورکولو د نشتوالي له امله د لیدونکو او عوایدو له کمښت سره مخ شوي دي.
د افغان خبریالانو مرکز راپور ښيي چې په ۱۴۰۳ هجري لمریز کال کې د خبریالانو د حقونو او آزادیو سرغړونې د تیر کال په پرتله ۲۴ سلنه زیاتې شوې دي.
په دې کې ګواښونه، نیونې، د رسنیو په فعالیتونو بندیزونه، او حتی د خبریالانو بندیان کول شامل دي.
دا کړنې نه یوازې د بیان ازادي محدودوي، بلکې د خبریالانو په منځ کې یې د ویرې او ځان سانسور فضا هم خپره کړې ده.
طالبانو سږ کال رسنیو ته نوي لارښوونې خپرې کړې دي، چې په کې د ژوندیو موجوداتو خپرولو بندیز، د طالبانو پر قوانینو نیوکه، او د وژل شویو طالب جنګیالیو لپاره د “شهید” په څیر ځانګړو اصطلاحاتو کارول شامل دي.
دغو محدودیتونو د رسنیو خپلواکي په مستقیم ډول اغیزمنه کړې او هغه یې د طالبانو د تبلیغاتو لپاره په یوه وسیله بدلې کړې دي.
د دندې محدودیتونو سربیره، خبریالان له اقتصادي او رواني فشارونو سره هم مخ دي.
ډیری رسنۍ د عوایدو د کمیدو او د لګښتونو د زیاتوالي له امله اړ شوي چې خپل فعالیتونه وتړي یا کم کړي.
دې وضعیت ډیری خبریالان د دې لامل شوي چې خپلې دندې له لاسه ورکړي یا په فقر کې ژوند وکړي.
که څه هم په ۱۴۰۳ هجري کال کې د خبریالانو د هدفي وژنو کومه قضیه نه ده ثبت شوې، خو ډېری خبریالان د طالبانو په زندانونو کې له شکنجې او سختو شرایطو سره مخ شوي دي.
دا ښيي چې طالبان د فزیکي تاوتریخوالي پر ځای د خبریالانو د ځپلو لپاره نورې طریقې لکه بندي کول او شکنجه کاروي.
په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د خبریالانو وضعیت خورا د اندېښنې وړ دی.
د محدودیتونو زیاتیدل، د خبریالانو د حقونو سرغړونه، او د بیان د آزادۍ سیستماتیک ځپلو د رسنیو ځای سخت محدود کړی دی.
که څه هم طالبان ادعا کوي چې د بیان ازادۍ ته درناوی کوي، خو د دوی کړنې برعکس ښیي.
نړیواله ټولنه او د بشري حقونو سازمانونه باید دې وضعیت ته پام وکړي او د افغان خبریالانو سره اړین ملاتړ وکړي.
که نه نو، افغانستان به د یوې تړلې ټولنې په لور حرکت وکړي چې انتقادي غږونه به پکې نه وي.
