د عمومي بخښنې سره سره د جمهوریت د غړو نیول، شکنجې او وژنې!

په افغانستان کې د طالبانو د واک ته د رسیدو سره، د دې ډلې لخوا اعلان شوي لومړنیو اقداماتو څخه یو دا وو چې د ټولو هغو کسانو لپاره عمومي بخښنه صادره کړي چې د جمهوري دورې په جریان کې یې فعاله ونډه درلوده. د طالبانو د صدراعظم د سیاسي مرستیال دفتر مشر ذاکرالله ذاکر په دې مسله ټینګار وکړ او ویې ویل چې له هیچا څخه به د دوی د تیرو مسؤلیتونو په اړه پوښتنه نه کیږي. همدارنګه، ځینې پخواني حکومتي چارواکي چې هیواد ته راستانه شوي دي، د معافیت کارتونه ورکړل شوي دي. خو په پراخه تحقيقاتو کې حقیقتونه د دې ادعا برعکس ښیي. د عمومي بخښنې له اعلان سره سره، د پخواني حکومت د چارواکو او کارمندانو د نیولو، شکنجې او حتی وژنې په اړه ګڼ شمېر راپورونه خپاره شوي دي. رسنۍ په دوامداره توګه د هغو قضیو راپور ورکوي چې پکې د پخواني حکومت سره تړلي اشخاص حتی د معافیت له اعلان وروسته هم په نښه شوي دي. ډیری یې له محاکمې پرته توقیف شوي دي، او نور یې په مشکوکو شرایطو کې وژل شوي دي. د طالبانو د خبرو او عمل ترمنځ دا تضاد ښيي چې د عمومي بخښنې لپاره کوم واضح اجرایوي تضمین نشته، او د دې ډلې امنیتي او استخباراتي ځواکونه د خپلو پخوانیو مخالفینو سره په دښمنانه توګه ښکیل دي. په داسې شرایطو کې، پوښتنه راپورته کیږي: د جمهوري دورې متحدین څنګه کولای شي د طالبانو په ژمنو باور وکړي؟ حقیقت دا دی چې د دې اشخاصو او اوسني حکومت ترمنځ د بې باورۍ فضا ورځ په ورځ زیاتیږي. هغه کسان چې د پخواني حکومت په جوړښت کې یې کلونه کار کړی اوس له جدي ګواښونو سره مخ دي، او حتی که دوی هیواد ته راستانه شي، د دوی امنيت او قانوني حقونه تضمین شوي نه دي. له بلې خوا، دا ویره شتون لري چې ځینو اشخاصو ته ورکړل شوي معافیت کارتونه تر ډیره سمبولیک دي او په عمل کې نشي کولای د دوی په وړاندې د خپل سري اقداماتو مخه ونیسي. دې وضعیت د دې لامل شوي دي چي ډیری افغانان چې د جمهوري دورې په جریان کې یې مسؤلیتونه درلودل په جلاوطنۍ کې پاتې شي او هیواد ته راستانه نه‌شي. په عمومي توګه، د طالبانو له خوا د عمومي بخښنې اعلان، د شفاف او باوري تطبیق میکانیزمونو له جوړولو پرته، د پخواني حکومت د چارواکو او کارمندانو امنیت نشي تضمینولی. تر هغه چې طالبان په حقیقت کې خپلې ژمنې پوره نه کړي او د پخوانیو مخالفینو پر وړاندې له تاوتریخوالي ډک بریدونه ونه‌دروي، د حکومت او خلکو ترمنځ د باور رامنځته کول به ممکن نه وي. داسې وضعیت نه یوازې د خلکو او طالبانو ترمنځ واټن او په هیواد کې د ناامنۍ احساس رامینځته کوي، بلکې دا به په افغانستان کې سیاسي او ټولنیز ویش هم زیات کړي.