د سواد په نړیوالې ورځ کې د افغانستان د ښوونې او روزنې ناسم شرایط

په ورته وخت کې د سپټمبر اتمه د سواد د نړیوالې ورځې په توګه نومول شوې او افغانستان پوهنې ته د لاسرسي په برخه کې له یوې سترې ننګونې سره مخ دی. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي دفتر (یوناما) په فیسبوک کې د یوه پوسټ په خپرولو سره پوهنې ته د هر وګړي پر اساسي حق ټینګار کړی دی. یوناما زیاته کړه: “په بېلابېلو ژبو د زده کړو ترویج د متقابل تفاهم، ټولنیز تحرک او سولې لامل کېږي او په دې توګه خلک د خپلو حقونو د غوښتلو توان ورکوي.” په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د ماموریت مرستیال دفتر زیاته کړې چې “راځئ ډاډ ترلاسه کړو چې هرڅوک سواد ته لاس رسی لري.” په 1966 کې، د ملګرو ملتونو علمي، کلتوري او تعلیمي سازمان (یونسکو) د سپتمبر اتمه د “سواد نړیوالې ورځې” په نوم ونوموله ترڅو د نړۍ په بیلابیلو برخو کې د بې سوادۍ سره مبارزه وکړي او ماشومانو او نالوستو خلکو ته د سواد زده کړې فرصت برابر کړي. له هغه وخت راهیسې دا ورځ هر کال د یونسکو لخوا نمانځل کیږي او د نړۍ په بیلابیلو برخو کې سواد زده کړې ته د خلکو په لاسرسي او د ټولنو په پرمختګ باندې د هغې اغیزې باندې ټینګار کوي. په اوسني عصر کې د سواد اهمیت له هیچا پټ نه دی او د پوهنې په برخه کې دولت او فعالین تل هڅه کوي چې د خلکو د زده کړې زمینه برابره کړي او له ټولنې څخه بې سوادي له منځه یوسي. په افغانستان کې ډیری خلک د بیلابیلو دلایلو له امله د سواد په ترلاسه کولو کې پاتې راغلي او دا مسله یوه لویه ننګونه ګرځیدلې ده. د دې تر څنګ چې اوږدې جګړې او د اسانتیاوو کمښت د دې لامل شوی چې افغان وګړي بې سواده پاتې شي، په اوس وخت کې د ښځو د زده کړو په اړه د طالبانو چلند د نجونو د علم او ساینس د نه لرلو اصلي لامل بلل شوی دی. په داسې حال کې چې د نړۍ په نورو برخو کې ښځې او نجونې لوړې زده کړې ترلاسه کوي، زموږ په هېواد کې نجونې له درېيو کلونو راهيسې له ښوونځيو او پوهنتونونو بې برخې دي او د داسې شرايطو په تمه دي چې د زده کړو له نعمت څخه برخمنې شي. له بده مرغه طالبانو په دې برخه کې واضح دریځ نه دی نیولی او د هېواد ښځې لا هم په ټپه ولاړې دي. د طالبانو له خوا د نجونو پر زده کړو بندیز د دې لامل شوی چې په افغانستان کې څه باندې ۲.۵ میلیونه نجونې زده کړو ته لاسرسی ونه لري. د ښوونې او روزنې اهمیت ته په پام سره او په دیني دودونو باندې ټینګار ته په پام سره، تمه کیږي چې طالبان به پر خپلې تګلارې له سره غور وکړي او د ښځو او نجونو د تعلیم لپاره به زمینه برابره کړي. د حل لاره دا نه ده چې ښوونځي او پوهنتونونه وتړل شي، ځکه چې د ټولنې یو لوی نفوس ته ظلم شوی دی او دا به د هیواد راتلونکي ته زیان ورسوي. خنډونه په تدریجي ډول لرې او اداره کیدای شي، مګر د ښځو د ژوند نشي جبران کیدای.