د معمار وحدت د خبری آژانس د خبر له مخې؛ د شفافیت نړیوال سازمان د فساد کچه له صفر څخه ۱۰۰ پوري په نظر کی نیولي دي. صفر د فساد تر ټولو لوړه درجه ده او د فساد څخه پاکو هیوادونو لپاره ۱۰۰ شمیرل کیږي.
افغانستان د ۱۶ نمرو په لرلو سره د فاسدو هېوادونو په کتار کې او ډنمارک، فنلنډ او نیوزیلنډ د ۸۸ نمرو په لرلو سره د نړۍ د پاکو هېوادونو په لېست کې لومړی ځای خپل کړی دی.
د شفافیت نړیوال سازمان وايي، د ۱۸۰ هېوادونو په سروې کې ۱۳۱ یې په تېره یوه لسیزه کې د فساد پر وړاندې د پام وړ پرمختګ نه دی کړی.
په ورته وخت کې دوه پر درېیمه هېوادونه له ۵۰ څخه کمې نمرې لري، چې دا په دغو هېوادونو کې د فساد جدي ستونزې په ګوته کوي. د دې اندازې له مخې، سږ کال نړیوال اوسط په پرله پسې توګه د لسم کال لپاره د ۴۵ پوائنټونو سره په خپل حال پاتې دی.
د دوی په منځ کې، ۲۷ هیوادونه ترټولو ټیټې نمرې لري.
همدارنګه د دې ادارې څېړنې ښيي چې یو شمېر هغه هېوادونه چې لوړې نمرې لري په نړیوال فساد کې ونډه لري.
د دې ارزونې له مخې، په داسې حال کې چې فساد له یو هیواد څخه بل هیواد ته مختلف شکلونه لري، د سږني کال شمیرې ښیي چې د نړۍ ټولې سیمې د عامه سکتور له فساد سره د مبارزې په برخه کې د یو ډول رکود سره مخ دي.
د لېست په سر کې د لوېديځې اروپا هېوادونه او د اروپايي ټولنې هېوادونه دي او دغو هېوادونو د شفافيت او حساب ورکونې ژمنه کړې ده.
د شفافیت نړیوال سازمان وايي، د اسیا، پاسیفیک، امریکا، ختیځې اروپا او منځنۍ اسیا په ځینو برخو کې د حساب ورکونې محدودیتونه زیات شوي او د فساد د کنټرول اجازه نه ورکوي.
د دغه سازمان په وینا حتی هغه هیوادونه چې په تاریخي لحاظ له فساد سره د مبارزې په برخه کې لوړ فعالیت لري، په دغو هیوادونو کې د شفافیت نښې کمې شوي دي.
په دې راپور کې راغلي چې په استبدادي نظامونو کې چې کنټرول د څو کسانو په لاس کې وي، ټولنیز خوځښتونه د واک د کنټرول وروستۍ وسیله وي او په دې توګه، د ژوند له ټولو برخو څخه د عامو خلکو ډله ایز ځواک په پای کې د حساب ورکولو او د فساد د کنټرول لامل کیږي.
د شفافیت نړیوال سازمان په وینا، په منځني ختیځ او شمالي افریقا کې، یو څو کسان په سیاسي او شخصي برخو کې واکمن دي. د دې ډلو له خوا د واک کارولو مدني او سیاسي ازادۍ محدودې کړي او دې کار له فساد سره د مبارزې په برخه کې د پام وړ پرمختګ مخه نیولې ده.
سویلي سوډان د نړۍ د فاسدو هیوادونو په ډله کې دی چې تر ټولو ټیټې نمرې لري.
وسله والې شخړې، د واک تاوتریخوالی لیږد او د تروریستي ګواښونو زیاتوالي سره د افریقا په نیمه صحرا کې د فساد ضد ژمنو ضعیف پلي کولو سره د هیواد اتباع له اساسي حقونو او خدماتو بې برخې شوي او په سیاسي او مالي ډګرونو کې د روڼتیا مخه نیسي.
